Yapay zeka, Santorini’deki deprem fırtınasının gerçek nedenini ortaya çıkardı
2025’in başında Yunanistan’ın dünyaca ünlü turistik adası Santorini, haftalarca süren yoğun sarsıntılarla gündeme gelmiş; okullar kapanmış, binlerce kişi adadan tahliye edilmişti. Uzmanlar, bu olağanüstü hareketliliği bir deprem fırtınası olarak tanımlarken, kamuoyunda “büyük bir deprem mi, yoksa volkanik patlama mı olacak?” sorusu tartışılıyordu.
Santorini ve Balıkesir’deki deprem fırtınaları bağlantılı mı?
Benzer bir deprem fırtınasının son dönemde Balıkesir’de yaşanması, iki bölgedeki sarsıntıların birbiriyle bağlantılı olabileceği yorumlarını da beraberinde getirdi. Ancak bilim insanları, şu aşamada Santorini ve Balıkesir’deki aktivite arasında kesin bir bağlantı kurulamadığını vurguluyor.
Yapay zeka, 25 bin depremi tek tek analiz etti
Bilim insanları, Santorini çevresinde sekiz hafta boyunca kaydedilen yaklaşık 25 bin depremin izini sürmek için yapay zeka ve makine öğrenimi tekniklerine başvurdu. Geliştirilen algoritmalar, en küçük sarsıntıları bile tespit ederek ayrıntılı bir deprem veri tabanı oluşturdu.
Yapılan analizler, deprem fırtınasının kaynağının, yer kabuğunun derinliklerinde hareket eden magma olduğunu ortaya koydu. Çalışmanın sonuçları, hakemli bilimsel dergi Science’ta yayımlandı.
Yapay zeka, derindeki hareketleri görünür kıldı
Santorini, tarih boyunca dünyanın en yıkıcı volkanik olaylarından biri sayılan, MÖ 1620 civarındaki Minoan Patlaması ile biliniyor. Ada, son büyük yıkımını ise 1956’da meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki depremle yaşamıştı.
2025’teki deprem fırtınasında, 4,5 büyüklüğünün üzerinde 48 ayrı deprem kaydedildi ve acil tahliye planları devreye sokuldu. Yetkililer için en kritik soru, bu sarsıntıların yanardağ kökenli mi yoksa fay kırılması kaynaklı mı olduğuydu.
Geleneksel yöntemler, yalnızca yüzeye ulaşan titreşimleri ölçebildiği için, yerin derinliklerindeki dinamikleri çözmek oldukça güç. Bu noktada yapay zeka destekli deprem analizi devreye girdi. Makine öğrenimi algoritmaları, gürültü içinden gerçek sarsıntıları ayıklayarak, on binlerce mikro depremi haritalandırdı.
Bu sayede araştırmacılar, yer yüzeyinin yaklaşık 15 kilometre altında ve Santorini’nin 50 kilometre kuzeydoğusunda gerçekleşen hareketliliği ayrıntılı biçimde tespit etmeyi başardı.
Magma dalga dalga ilerledi, çatlaklar açıp kapattı
Depremlerin uzaydaki dağılımını inceleyen ekip, sarsıntıların, yer kabuğu içindeki su altı magma haznesinden yatay yönde ilerleyen magma akımları tarafından tetiklendiği sonucuna vardı.
“Her dalga, yeni depremleri tetikledi”
Bağımsız araştırmacı ve çalışmanın baş yazarı Anthony Lomax, yapılan basın açıklamasında magmanın hareket biçimini şöyle anlattı:
“Magma dalgalar halinde ilerledi; yeni çatlaklar açtı, bazılarını kapattı ve her hamlede basınç artışı yaratarak depremleri tetikledi.”
Magma hacmi 200 bin olimpik havuza denk
Araştırmacılar, uydu verileri ile yer hareketi ölçümlerini bir araya getirerek, Santorini’nin altındaki magmanın yaklaşık büyüklüğünü de hesapladı. Buna göre hareket eden magma hacmi, 200 bin olimpik yüzme havuzunu dolduracak kadar büyük.
Ancak uzmanlar, bu devasa hacme rağmen, yeterli basınç ve kaldırma kuvveti oluşmadığı için magmanın yüzeye ulaşamadığını ve bu nedenle Santorini’de bir volkanik patlama gerçekleşmediğini belirtiyor.
Bu çalışma, yapay zekanın deprem ve volkan izleme çalışmalarında ne kadar güçlü bir araç haline geldiğini gösterirken, gelecekte riskli bölgelerde erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesine de önemli katkılar sağlayabileceği düşünülüyor.
