Yatar hesaplama, ceza mahkemeleri tarafından sanık hakkında hükmedilen ve kesinleşen hapis cezasının ne kadarının ceza infaz kurumunda infaz edileceğinin hesaplanmasıdır. Halk arasında yatar hesaplama olarak bilinen bu kavram hukuk literatüründe müddetname yani infaz hesaplama olarak yer alır. Asliye ceza mahkemesi ya da ağır ceza mahkemesinde sanığa hükmedilen hapis cezasının bir kısmı cezaevinde – şartların oluşması halinde – kalan kısmı ise denetimli serbestlik kapsamında infaz edilir. Bu itibarla, yatar hesaplamada denetimli serbestlik ve şartlı tahliye hükümleri göz önünde bulundurulur. Yatar hesaplamada önemli olan bir diğer husus ise suçun işlendiği tarihtir.
İnfaz Yatar Hesaplama
Yatar hesaplamada dikkat edilmesi gereken ilk husus suçun işlendiği tarihtir. 30.3.2020 tarihine kadar işlenmiş suçlar söz konusu olduğunda 7242 Sayılı Kanun ile 5275 Sayılı Kanun dikkate alınır. İnfaz yatar hesaplamada koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik süreleri göz önüne alınarak hesaplama yapılır.
Ceza Yatar Hesaplama
Yatar hesaplamada 30.3.2020’ye kadar işlenen belirli suçlarda uygulanacak denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme süreleri dikkate alınır. 5275 Sayılı Kanun’un değişen geçici 6.maddesi ile ayrık tutulan suçlar şu şekildedir:
- Kasten öldürme suçları | TCK m.81, 82, 83,
- Özel hayata ve hayatın gizliliğine karşı suçlar | TCK m.132, 133, 134, 135, 136, 137, 138,
- Eziyet suçu | TCK m.96,
- İşkence suçu | TCK m.94, 95,
- Üstsoya, altsoya, eşe, kardeşe veya beden ve ruh açısından kendini müdafaa imkanını haiz olmayan kişilere karşı kasten yaralama suçu ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları,
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar | TCK m.102, 103, 104, 105,
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu,
- Uyuşturucu ya da uyarıcı madde imal ve ticareti suçu | TCK m.188,
- kitap 4. Kısım dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci bölümünde düzenlenen suçlar ile 12.4.1991 tarihli ve 3713 sayılı Kanun kapsamında giren suçlar hariç.
Sıralanan suçlar istisna olmak kaydıyla (30.3.2020’ye kadar işlenmiş suçlarda) 5275 sayılı Kanun m.105/A’da hüküm altına alınan denetimli serbestlik için şartlı tahliyesine (koşullu salıverilme) bir sene kalmış olması şartı aranırken geçici madde ile bu bir yıllık süre üç yıla çıkarılmıştır. Hükümlünün koşullu salıverilmesine 3 sene ya da daha az kalması halinde söz konusu geçici madde kapsamında denetimli serbestlikten yararlanılabilir. Yetişkin hükümlülerin koşullu salıverilmeden yararlanabilmesi için hapis cezasının yarısını cezaevinde çekmesi şarttır.
Yatar hesaplamada göz önüne alınan denetimli serbestlik kurumunun koşulları daha hafif bir duruma getirilmiştir. İşbu değişiklik sonrası denetimli serbestlik kurumundan yararlanan hükümlü sayısında ciddi artış yaşanmıştır. İlgili düzenleme ile beraber 30.3.2020’ye kadar işlenen ve 6 yıla kadar hapis cezasına hükmedilen hükümlüler cezaevinde yatmadan tahliye olabilme imkanına sahip olmuştur.
0-6 yaş arasında çocuğu bulunan ve 70 yaşını tamamlayan hükümlüler adına denetimli serbestlik hükümlerinin uygulanabilmesi için ilk olarak suçun 30.3.2020’ye kadar işlenmiş olması şarttır. Yeni denetimli serbestlik hükümleri yalnızca belirli suçların işlenmiş olması halinde uygulanabilir. Kanun koyucu, aşağıda sıralanan suçları istisna kabul etmiş ve bu suçlarda yeni denetimli serbestlik hükümlerinin uygulanamayacağını hüküm altına almıştır:
- Kasten öldürme suçları | TCK m.81, 82, 83,
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar | TCK m.132, 133, 134, 135, 136, 137, 138,
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar | TCK m.102, 103, 104, 105,
- kitap 4.kısım dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci bölümde düzenlenen suçlar ve Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar.
Yatar hesaplama söz konusu olduğunda ilgilinin şahsi durumu ve koşulları da belirleyicidir. Şahsın mevcut durumunun belirleyici olduğu zümrelerden biri de hastalık, engellilik, kocama nedeniyle yaşamını bir başkasına gereksinim duymadan idame ettirme imkânı bulunmayan 65 yaşını doldurmuş kişilerdir. Söz konusu hallerde koşullu salıverilme için gerekli sürelere dikkat edilmeksizin hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanmasına karar verilebilir. Burada da suçun 30.3.2020’ye kadar işlenmiş olması ve aşağıda sıralanan suçların işlenmiş olmaması gerekir:
- Kasten öldürme suçları | TCK m.81, 82, 83,
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar | TCK m.132, 133, 134, 135, 136, 137, 138,
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar | TCK m.102, 103, 104, 105,
- kitap 4.kısım dördüncü, beşinci, altıncı ve yedinci bölümde düzenlenen suçlar ve Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar.
Çocuk Hükümlüler Hakkında Yatar Hesaplama
Yatar hesaplamanın çocuk hükümlüler için söz konusu olduğu hallerde ilgili çocuğun yaşı dikkate alınır. Şartlı tahliyeden istifade edebilmesi için hükmedilen cezanın yarısının ceza infaz kurumunda çekilmiş olması gerekir. Suçun 30.3.2020’ye kadar işlenmiş olması gereklidir ve denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak düzenlenmiştir. Yatar hesaplamada çocuk hükümlüler için;
- Ceza infaz kurumunda geçirilen bir gün, üç gün olarak,
- 18 yaşının tamamlanmasına kadar ceza infaz kurumunda geçirilen bir gün, iki gün olarak,
Kabul edilecek ve yatar hesaplama bu kapsamda yapılacaktır.
Yatar Hesaplamada Denetimli Serbestlik
Yatar hesaplamada belirleyici husus, kişinin işlediği suçun 30.3.2020 tarihine kadar işlenip işlenmediği hususudur. Hükümlü, denetimli serbestlikten yararlanabilmek için;
- Bizzat, avukatı ya da yasal temsilcisi aracılığıyla denetimli serbestlikten yararlanmak istediğini ihtiva eden yazılı bir dilekçe ibraz etmesi,
- İlgilinin iyi halli olması,
- Serbestlik kurumuna konu teşkil eden suçun 30.3.2020 öncesinde işlenmesi halinde koşullu salıverilmesine 3 sene kalmış olması,
- Serbestlik kurumuna konu teşkil eden suçun 30.3.202 sonrasında işlenmiş olması durumunda ise koşullu salıverilmesine 1 sene kalmış olması,
- Hâkim kararı,
Gereklidir.
Denetimli Serbestlik Kapsamında Uygulanabilecek Yükümlülükler
- Belirli bir programa katılım sağlamak,
- Kamuya faydalı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılmak,
- Belirli bölgelere, yerlere gitmemek,
- Bir konutta gözetim altında tutulmak,
- Konut dışında bir bölge ya da mekânda gözetim altında tutulmak.
Yatar Hesaplama ile İlgili Bilinmesi Gerekenler
Yatar hesaplama olarak bilinen kavram, hukuk terminolojisinde müddetname ismi ile vücut bulur. Savcılık eliyle düzenlenen müddetname ile hükümlünün cezaevinde geçireceği süre belirlenir. O halde denilebilir ki yatar hesaplama ile hükümlünün ceza infaz kurumunda ne kadar süre bulunacağı tespit edilir. Yatar hesaplamada ilgilinin kişisel durumu, yetişkin ya da çocuk olması, 0-6 yaş arası çocuk sahibi olması, 70 yaşını tamamlamış olması ve hastalık, engellilik, kocama nedeniyle yaşamını yalnız idame etme imkânı bulunmayan 65 yaşını doldurmuş hükümlüler ayrı ayrı gözetilir.
Yatar hesaplama söz konusu olduğunda gözetilmesi gerekli en önemli konu, söz konusu suçun ne zaman işlendiğidir. Zira 30.3.2020 tarihine kadar işlenmiş suçlar adına yapılacak yatar hesaplama ile bu tarihten sonra işlenmiş suçlar adına yapılacak yatar hesaplama farklı olacaktır. Bu itibarla, yatar hesaplamaya ilişkin hususlarda net bir bilgi almak için yetkin bir avukattan hukuki yardım almak en doğru yaklaşım olacaktır.
