Avrupa Birliği’nin Copernicus Deniz Ortamı İzleme Servisi tarafından yayımlanan “Okyanus Durum Raporu” (OSR9), okyanusların ciddi bir tehdit altında olduğunu ortaya koyuyor. 155 sayfalık bu rapor, iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı ve kirlilik gibi faktörlerin artık yalnızca gelecekte değil, günümüzde de etkili olduğunu vurguluyor. Bilim insanları, deniz kaynaklarının aşırı tüketimi ve çevresel politikaların, dünyanın su döngüsünü geri dönülmez biçimde tehdit ettiğini ifade ediyor. Raporun içerdiği çarpıcı bilgiler ise dikkat çekiyor:
Okyanus Isınması Durumu
Rapor, 2024 yılında dünya deniz yüzey sıcaklığının ortalama 21 derece ile tüm zamanların rekoruna ulaşacağını ve okyanusların her on yılda bir 0,27 derece ısındığını belirtiyor. Dünya genelinde 1960’tan bu yana ısı içeriği 0,35 Watt’a yükselirken, Kuzey Atlantik ve Akdeniz havzalarında bu oran küresel ortalamanın iki katına çıkmış durumda. Bilim insanları, bu ısınmanın deniz ekosistemlerini parçalayarak plankton, kabuklu ve mercan türlerini yok ettiğini bildiriyor. Raporun verilerine göre deniz biyoçeşitliliği küresel ortalamadan daha hızlı asitleniyor. Akdeniz’de ise 2022–2023 arasında deniz yüzeyi sıcaklığı 4,3 derece arttı ve bu artış, midye üretiminde %100’e yakın bir düşüşe neden oldu. Raporda, “denizlerin ısınması yalnızca çevresel değil, toplumsal bir krizdir” ifadesinin sıkça tekrarlandığı görülüyor.
Tehlike Altındaki Yüz Milyonlar
Rapora göre, 1901–2024 arasında deniz seviyesinin 228 milimetre yükseldiği ve yalnızca son yirmi yılda bu yükseliş hızının %30 oranında arttığı bildirilmiştir. Bu durum, Avrupa kıyılarında yaşayan 200 milyon insanın sel ve erozyon riskiyle karşı karşıya olduğunu göstermektedir. Raporda, Baltık, Karadeniz ve Akdeniz gibi yarı kapalı denizlerde ısınma ve seviye artışının küresel ortalamanın çok üzerinde gerçekleştiği belirtiliyor. Bu, Avrupa’daki UNESCO Dünya Mirası kıyı alanlarının büyük kısmının önümüzdeki yüzyıllarda sular altında kalacağı anlamına geliyor.
Ekonomik Yıkımın Sebepleri
Bilim insanları, küresel deniz ısınmasının sadece kutupları değil, tropik bölgeleri de etkilediğini ve 2023 yılında Kuzey Atlantik tropikal bölgesinde 300 günden fazla süren bir deniz sıcak dalgası yaşandığını kaydediyor. Rapora göre deniz ekonomisi, 2025 itibarıyla 2,6 trilyon dolar büyüklüğe ve 134 milyon istihdama ulaşmış durumda. Ancak bu “mavi ekonomi”, çevresel yıkımın da motoru konumunda. Aşırı avcılık oranı %37,7’ye, izlenmeyen büyük ticari gemi oranı ise %75’e yükseldi. Plastik atık üretimi her kıtadan tüm okyanuslara yayılırken, 1200 canlı türü de plastiğe maruz kalıyor.
Kirlilik ve Toplumsal Travma
Copernicus verileri, deniz kirliliğinin sağlık maliyetinin 250 milyar dolar, tropik fırtınalar ve taşkınlardan kaynaklanan ekonomik kaybın ise 102 milyar dolar olduğunu göstermektedir. Bilim insanları, deniz ekosistemlerinin tahribatının güncel üretim ve tüketim modelinin değişmesine bağlı olduğunu vurguluyor. Copernicus Raporu, okyanus değişimlerini yalnızca çevresel değil, “toplumsal ve kültürel bir travma” olarak da nitelendiriyor.
