İstanbul Kadıköy’deki bir pazarda, 18 yaşından küçük iki çocuk tarafından bıçaklanarak hayatını kaybeden 14 yaşındaki Ahmet Mattia Minguzzi’nin trajik ölümü, Türkiye’de çocuklara yönelik adalet sistemini gündeme taşıdı. Toplumun bir kesimi, çocuklar için ceza yaşının 18 altına çekilmesi gerektiğini savunuyor ve bu bireylerin yetişkinler gibi yargılanması gerektiğini iddia ediyor. Ancak, bu durum mümkün mü? Avukat Gizem Gonce, Türk Ceza Kanunu’nun 31. maddesine atıfta bulunarak, 12 yaşın altındaki çocukların fiil ve sonuçlarını anlama yeteneğine sahip olmadığını, bu nedenle cezai ehliyetlerinin bulunmadığını ifade etti.
AYRI DEĞERLENDİRME GEREKİYOR
12-15 yaş aralığındaki çocukların ceza hukuku açısından durumunu açıklayan Gonce, “Suça sürüklenen çocuğun, işlediği fiilin hukuki sonuçlarını algılama yeteneği varsa, bu çocuk cezalandırılabilir. Ancak, eğer bu yeteneği yoksa, ilgili suç bakımından cezalandırılamaz. Her bir çocuk ve fiil açısından ayrı değerlendirme yapılması zorunludur” dedi.
SUÇU ALGILAYABİLİYOR MU?
Gonce, çocuğun suç işleyip işlemediğinin ve davranışlarını yönlendirme yeteneğinin ancak adli rapor veya sosyal inceleme raporu ile net bir şekilde ortaya konulabileceğini vurguladı. Eğer çocuk, işlediği fiilin suç olduğunu algılayabiliyorsa, yargılama yapılabileceğini; ancak bu durumda kanun gereği cezasında indirime gidilmesi gerektiğini ekledi.
CEZA 12 YILI AŞAMAZ
15-18 yaş aralığında suç işleyen çocukların durumunu da değerlendiren Gonce, “Bu yaş grubundaki çocukların akli melekelerinde anormal bir durum yoksa, isnat edilen suçun anlam ve sonuçlarını algıladıkları kabul edilir. Bu nedenle, suça sürüklenen çocukların yargılaması, çocuk mahkemeleri veya çocuk ağır ceza mahkemeleri tarafından yapılırken, cezada indirime gidilmesi gerekmektedir. TCK uyarınca bu yaş aralığındaki çocuklara müebbet hapis ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezaları verilmesi mümkün değildir. Çocuk hakkında ceza kararı verilirse, ceza miktarları 1/3 oranında indirilir ve suç tipine bakılmaksızın verilecek cezalar 12 yılı aşamaz.”
CEZADA İNDİRİM UYGULANIYOR
Avukat Kevser Yıldırım da konuya ilişkin görüşlerini şöyle ifade etti:
“Fiili işlediği sırada 12 yaşını doldurmamış olan çocukların cezai sorumluluğu yoktur. 12 yaşını doldurmuş ancak 15 yaşını doldurmamış olan çocukların algılama ve irade yetenekleri sorgulanarak ceza verilip verilmeyeceğine karar verilmektedir. Eğer ceza verilirse, indirim uygulanır. 15 yaşını doldurmuş ancak 18 yaşını doldurmamış olan kişiler için de cezada indirim uygulanmaktadır.” Yıldırım, 18 yaş altındaki bireylere cezada indirim uygulanmasının nedeninin, algı ve irade yeteneklerinin tam olarak gelişmemiş olmasından kaynaklandığını belirtti. Ayrıca, “Ceza tayininde, 12-15 yaş arasındaki algı ve irade yeteneklerinin sorgulanması, her çocuk için farklılık göstermektedir. Çocukların yaşadığı çevre, biyolojik faktörler ve eğitim düzeyleri gibi unsurlar, algı ve irade yeteneğini etkilemektedir. İradesini tam kullanamayan bir kişiye cezada indirim uygulanması, adil bir ceza sisteminin gereğidir. 18 yaş sınırının dünya genelinde kabul edilen bir algı ve irade sınırı olarak değerlendirilmesi gerektiği düşünüldüğünde, bu sınırın makul olduğu söylenmelidir” şeklinde değerlendirmede bulundu.
