Gizlilik odaklı yapısıyla dikkat çeken Telegram, hızlı mesajlaşma uygulamaları arasında önemli bir yer edinmiştir. Ancak, sunduğu anonimlik ve grup yönetimi kolaylıkları sayesinde, yasa dışı içerik barındıran birçok oluşum için adeta bir “güvenli liman” haline gelmiştir.
Özellikle telif hakkı ihlal edilerek paylaşılan dizi, film, ücretli yazılımlar ve e-kitap gibi içeriklerin bulunduğu gruplar, Telegram üzerinde hızla yayılmakta ve binlerce kullanıcıya ulaşmaktadır. Üyeler, bu gruplarda telifli içeriklere yasal abonelik ücretleri ödemek yerine, internet adresi yönlendirmeleri veya indirme bağlantıları aracılığıyla erişim sağlamaktadır.
Yasa dışı yollardan temin edilen ders kaynakları, akademik yayınlar ve popüler e-kitaplar da benzer şekilde bu kanallar üzerinden ulaşılmaktadır. Bu grupların yöneticileri, yasa dışı içerik paylaşımını sürdürürken, Telegram’ın kendi reklam platformu, çeşitli aracı siteler veya sponsorlu içeriklerle önemli miktarda reklam geliri elde etmektedir. Bu gelir, yasa dışı faaliyetlerin devamının sağlanmasında önemli bir motivasyon kaynağı olmaktadır.
Reklam Verme Süreci
Reklam verilmesi için öncelikle grubun binden fazla üyesinin olması gerekmektedir. Telegram, resmi reklam platformunda kullanıcıların kişisel verilerini reklam hedeflemesi için kullanmadığını belirtmektedir. Hedefleme, reklamın yayınlanacağı kanalların konu başlığına ve diline göre yapılmaktadır. Örneğin, bir turizm şirketi, reklamını “seyahat” konulu Türkçe kanallarda yayınlayabilmektedir.
Telegram’ın resmi reklam platformundaki ödemeler, kendi geliştirdiği blokzincir ağı olan TON (The Open Network) ve bu ağın kripto parası Toncoin aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, grup sahipleriyle doğrudan iletişime geçmek veya çeşitli aracı platformlar kullanarak reklam vermek de yaygın bir yöntemdir.
Yasa Dışı Faaliyetlerin Finansmanı
Telif hakkı ihlali yapan grup sahipleri, reklam alarak elde ettikleri gelirleri riske atmamak için sürekli içerik paylaşımında bulunmaktadır. Ayrıca, olası bir kapatma durumuna karşı yedek gruplar oluşturarak, kitlelerini yeni platformlara taşımaya çalışmaktadırlar. Reklam ajansları ve bireysel reklam verenlerin bu gruplara reklam vermeye devam etmesi, yasa dışı içeriklerin artmasına neden olmaktadır.
Hukuki Boyut
Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Yardımcısı Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Çoğalan, reklam ajanslarının ve markaların, yasa dışı gruplara reklam vererek bu faaliyetlerin devamına katkı sağladıklarında, cezai, hukuki ve idari yaptırımlara maruz kalabileceklerini ifade etmektedir. Telif hakkı ihlali yapan grup sayısındaki artış, eser sahibinin izni olmadan bir eserin yayınlanması durumunda 1 ile 5 yıl arasında hapis cezası ve adli para cezasını beraberinde getirebilmektedir.
Kontrol ve Denetim İhtiyacı
Çoğalan, Telegram’ın sunduğu gizliliğin cezai sorumluluğu ortadan kaldırmadığını vurgulayarak, reklam veren şirketlerin markalarının yasa dışı gruplarda görünmesinin itibar kaybına yol açabileceğine dikkat çekmektedir. Yasa dışı faaliyetlerin engellenmesi için, yasal düzenlemelerin yanı sıra denetim ve kontrol mekanizmalarının artırılması gerektiğini belirtmektedir.
Reklam ajanslarının, yasa dışı bir mecrada reklamlarının yayınlandığını fark ettiklerinde, bu durumu düzeltmek için derhal harekete geçmeleri gerektiğini ifade eden Çoğalan, bu tür dolaylı desteklerin bile yasa dışı grupların faaliyetlerini sürdürmesine imkan tanıdığını belirtmektedir.
Çoğalan, temiz sosyal medya mecralarına kavuşma temennisinde bulunarak, Türkiye’de Telegram uygulamasının 9,8 milyon kez indirildiği ve 55 bin 961 Telegram grubunun kurulduğunu kaydetmektedir. Bu gruplar arasında en yüksek üye sayılarına ulaşanlar, genellikle yasa dışı bahis, tahminler, müstehcen içerikler ve telif hakkı ihlali yapılan içerikleri barındırmaktadır.
Ayrıca, popüler sosyal medya platformlarında Telegram grup bağlantılarının yaygın bir şekilde paylaşılarak kullanıcıların yasa dışı içeriklere yönlendirilmeye devam ettiği gözlemlenmektedir.
