SpaceX’in Güney Teksas’taki Starbase tesisinde beton duvar inşaatında çalışan bir işçi, kasım ayında meydana gelen vinç kazasında ağır yaralandı. Düşen büyük bir metal destek parçasının altında kalan işçi, iş güvenliği otoritesi OSHA’nın soruşturma başlattığı olay sonrası hem SpaceX’e hem de ana yüklenici firmaya ihmal gerekçesiyle dava açtı.
OSHA’dan Starbase’deki yeni vinç kazasına soruşturma
Kameron County, Texas sakini olan inşaat işçisi Eduardo Cavazos, kaza sonrası daha önce kamuoyuna yansımayan bir davayı kasım ayında mahkemeye taşıdı. Dava dilekçesinde, olayın Starbase sahasında beton duvar kalıbı montajı sırasında yaşandığı belirtiliyor.
Cavazos’un çalıştığı şirketin, SpaceX tarafından duvar inşaatı için görevlendirilen CCC Group’un taşeronu olduğu ifade ediliyor. 15 Kasım’da, bir vinç operatörü, taze betonu kuruyana kadar yerinde tutan dikey bir kalıp sistemi (vertical formwork) kaldırırken, bu sisteme bağlı uzun metal desteklerden biri yerinden koparak Cavazos’un üzerine düştü.
SpaceX, kazayı federal iş güvenliği kurumu Occupational Safety and Health Administration (OSHA)’ya bildirdi. Kurum, olayla ilgili olarak bir “hızlı yanıt soruşturması” başlattı. Bu tür soruşturmalarda OSHA, önce işverenden ayrıntılı bilgi talep ediyor ve gelen yanıtlara göre sahada bizzat inceleme yapıp yapmayacağına karar veriyor. Kurum yetkilileri, SpaceX’ten istenen resmi yanıtın hâlâ beklendiğini belirtiyor.
Bu dosya, OSHA’nın bu yıl Starbase’de yürüttüğü ikinci vinç odaklı soruşturma niteliğinde. Haziran sonunda tesiste bir vinç çökmesi daha yaşanmış, olay canlı yayında kaydedilmiş ve kurum o kazayla ilgili de ayrı bir inceleme başlatmıştı. O çökme sırasında işçilerin yaralanıp yaralanmadığı resmen açıklanmadı; ne SpaceX ne de yerel yetkililer kamuoyuna ayrıntı verdi.
Son vinç olayıyla birlikte, Güney Teksas’taki hızla büyüyen fırlatma merkezinde, CEO Elon Musk’ın Ay ve Mars’a gidecek dev roketler geliştirme hedefi uğruna artan iş güvenliği riskleri yeniden gündeme geldi.
Ağır yaralanma: kırık kalça, diz ve kaval kemiği
Kaza anına ilişkin iddialar
Kasım ayındaki kaza, Cavazos’un avukatlarının mahkemeye sunduğu dilekçeye göre, vinçle taşınan dikey kalıp sisteminde kullanılan uzun metal desteklerden birinin “yerinden ayrılması” sonucu meydana geldi. Destek, Cavazos’un üzerine düşerek onu beton duvarın yanında sıkıştırdı.
Metal parçanın çarpması sonucu işçinin kalçası, dizi ve tibiası (kaval kemiği) kırıldı; ayrıca boyun, baş, omuz, sırt ve bacaklarında ek yaralanmalar oluştu. Dilekçede, Cavazos’un uzun süreli fizik tedavi, günlük ilaç kullanımı, ağrı tedavisi ve gerekebilecek ameliyatlarla karşı karşıya kalacağı vurgulanıyor.
SpaceX ve yüklenici firmaya ihmal davası
Cavazos, hem CCC Group’u hem de SpaceX’i ihmalle suçlayarak tazminat talebinde bulundu. Dava dilekçesinde iki şirketin de:
- Metal desteğin doğru ve güvenli şekilde monte edildiğini doğrulamadığı,
- Bu tür ekipmanların oluşturduğu ezilme ve düşme riskleri konusunda çalışanları yeterince uyarmadığı,
- Şantiyede kapsamlı bir iş güvenliği denetimi sağlamadığı
gibi çeşitli güvenlik ihlallerinden sorumlu tutulması gerektiği savunuluyor.
Şirket temsilcilerinin, olayla ilgili yorum taleplerine yanıt vermediği, Cavazos’un avukatlarının ise dava dilekçesinde yazanların dışında açıklama yapmayı tercih etmediği belirtiliyor.
Starbase’in tartışmalı iş güvenliği karnesi
Starbase tesisinde iş kazaları yeni değil. Tesiste son yıllarda çok sayıda ciddi yaralanma yaşandığı, 2014’te inşaatın başlamasından kısa süre sonra bir çalışanın hayatını kaybettiği daha sonra ortaya çıkmıştı.
Kamuya açık verilerin analizine göre, Starbase’in iş güvenliği performansı, hem diğer SpaceX tesislerine hem de genel olarak havacılık-uzay üretim sektörüne kıyasla daha olumsuz bir tablo çiziyor.
Temmuz 2025’te OSHA kayıtları üzerinden yapılan bağımsız bir inceleme, Starbase’in 2024 yılında 100 işçi başına yaklaşık 4,27 kayıtlı iş kazası anlamına gelen bir Toplam Kayıtlanabilir Olay Oranı (TRIR)’na sahip olduğunu ortaya koydu. Aynı yıl SpaceX’in Teksas’taki McGregor test tesisinde bu oran 2,48, Kaliforniya Hawthorne merkezinde ise 1,43 seviyesindeydi. Havacılık ve uzay üretimi sektörünün genel TRIR ortalaması ise 1,6 civarında gerçekleşti.
Eski bir OSHA üst düzey yetkilisi, bu verilerin “Starbase’de acil olarak ele alınması gereken ciddi güvenlik sorunları” olduğuna işaret ettiğini belirterek, oranların “kırmızı bayrak” niteliğinde olduğuna dikkat çekiyor.
Bildirim yükümlülükleri ve para cezaları
ABD’de işverenlerin, hastaneye yatışı, ampütasyon veya göz kaybı ile sonuçlanan ciddi kazaları, en geç 24 saat içinde OSHA’ya bildirmesi gerekiyor. Cavazos olayında bu bildirim yapıldı; ancak Starbase’deki tüm ağır yaralanmalarda aynı hassasiyet gösterilmedi.
OSHA, 2024 Haziran ayı başında SpaceX’e, Starbase’deki ayrı bir ciddi yaralanmayı zamanında bildirmediği gerekçesiyle 7.000 dolar idari para cezası kesti. Şirket cezaya itiraz etti ve tarafların daha sonra gizli bir uzlaşmaya vardığı kaydedildi.
Dev Starbase planları güvenlik baskısını artırıyor
SpaceX, on yılı aşkın süredir inşasını sürdürdüğü Starbase tesisini önümüzdeki yıllarda daha da büyütmeyi planlıyor. Şirket, yaklaşık 250 milyon dolar yatırımla, 700 bin metrekarelik dev bir roket fabrikası olan “Gigabay” projesi üzerinde çalışıyor. 2026 sonuna kadar tamamlanması hedeflenen tesiste yılda 1.000’e kadar Starship roketi üretilebileceği öngörülüyor.
Bu genişleme planları, tesisteki yüksek üretim baskısının iş güvenliği standartlarıyla nasıl dengeleneceği sorusunu daha da kritik hale getiriyor. Aynı dönemde, NASA yönetimi de insanlı Ay görevleri takvimi konusunda SpaceX’e hızlanma çağrısı yapıyor. Geçici NASA yöneticisi Sean Duffy, Elon Musk’ın Ay görevlerini “Mars için dikkat dağıtıcı” sözleriyle küçümsemesinin ardından, ABD’nin Ay yüzeyine insan indirme hedefi için Blue Origin gibi rakip roket sağlayıcılarını da değerlendirebilecekleri mesajını verdi.
Hem ticari hem de siyasi baskının arttığı bu ortamda, Starbase’deki her yeni vinç kazası ve iş güvenliği olayı, SpaceX’in rekor hızla büyüyen operasyonlarında işçi sağlığının ne ölçüde korunabildiğine dair soruları daha da keskinleştiriyor.
