Sanal Hukuki Danışman Ceza Hukuku Alanında En Doğru Bilgileri Verecek!

Titiz bir çalışma sonucu meydana getirilen uygulama, hayati derecede öneme sahip olan hukuki bilgi arayışını internet ortamının bilgi kirliliğinden arındırarak kolaylaştırıyor. Yapay zeka desteğiyle çalışan uygulama, ceza hukuku alanında özelleştirilmiş akıllı bilgi kaynağı ve analiz aracı olarak göze çarpıyor.

Sanal Hukuki Danışmanın Farkı Ne? Diğer AI Araçları ve Google Aramaları Neden Yetersiz Kalıyor?

Yapay zekanın temelde iki dezavantajı var. Birincisi kendini ne olursa olsun kendini cevap vermeye zorlayarak sorulan sorunun bağlamından çıkabilmesi. İkincisi ise hayal gücü parametresinin doğru ayarlanmadığı durumlarda “uydurma” denebilecek hayal ürünü bilgiler sunması. Web browser / mobil uygulama üzerinden sunulan yapay zeka sohbet araçlarının hukuki sorulara olmayan maddeler ve mahkeme kararları uydurarak cevap verdiği biliniyor.

Bilhos Yazılım Geliştirme Ekibi’nin ürettiği “Sanal Hukuki Danışman” (BETA) bu noktadaki riski en iyi şekilde bertaraf etmek adına yapay zekayı belirli bir veri kaynağıyla sınırlandırıyor. Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu saf text metni uygulamanın yegane bilgi kaynağı. Uygulamaya soru sorulduğunda ceza hukukunun bu iki temel kaynağı derinlemesine inceleniyor ve sadece TCK ve CMK bağlamında cevaplar veriliyor. Ve gerek görülürse örneklendirmeler yapılıyor. Uygulamanın en dikkat çeken özelliği ise ceza hukuku dışındaki sorulara cevap vermemesi.

TCK ve CMK’nın Derinlemesine Analizi = “%99 Başarı!”

Uygulamaya bir soru sorulduğunda TCK ve CMK yapay zeka desteğiyle adeta “didik didik” ediliyor. Profesyonel bir hukukçu gibi düşünen ve sadece mevzuat bağlamında kalan Sanal Hukuki Danışman’ın cevapları oldukça detaylı, mesnetli ve örnek olay tasvirlerini içeriyor. Kırmızı ışık ihlali neticesinde hafif yaralanmalı trafik kazası ile ilgili sorduğumuz soruya verdiği cevap ise oldukça dikkat çekici

Öncelikle: Somut olguda (kırmızı ışıkta durmayıp birine çarpma ve mağdurun hafif yaralanması) neyle karşı karşıya olunduğunu yalnızca verilen mevzuat maddelerine dayanarak açıklayacağım; eksik veya çelişkili hususlarda tahminde bulunmayacağım. Kesin hüküm için avukata başvurulmalıdır. (İlgili: Madde 22, 61, 62, 89, 50, 52, 61)

1) Suçun hukuki nitelendirmesi — hangi maddeye göre?
– Verilen düzenlemelere göre kırmızı ışıkta durmayıp bir kişiye çarpılması, taksirle gerçekleşen yaralama fiili kapsamında değerlendirilir. (TCK Madde 22 tanımı: taksir; ayrıca TCK Madde 89 taksirle yaralama suçunu düzenler.) (İlgili: TCK Md.22; TCK Md.89)

2) Ceza maddesi (TCK Md.89) — temel yaptırım nedir?
– Madde 89(1): “Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.”
– Yani temel yaptırım aralığı: 3 ay — 1 yıl hapis veya bunun yerine adlî para cezası seçeneği. (İlgili: TCK Md.89(1))

3) Mağdurun durumuna göre artırım hükümleri (ağırlaşma hallerinin etkisi)
– Eğer yaralanma daha ciddi neticelere yol açıyorsa Madde 89(2)-(3) hükümleri devreye girer ve ceza artar (ör. sürekli işlev azalması, kemik kırığı, yaşamı tehlikeye sokan durumlar vb. maddede ayrıntılı). Ancak sizin belirttiğiniz “hafif yaralandı” durumunda bu ağırlaştırmalardan söz edilemez; dolayısıyla Madde 89(1) çerçevesi esas alınır. (İlgili: TCK Md.89(2)-(3))

4) “Bilinçli taksir” olasılığı ve sonuçları (Madde 22(3) ve Madde 50(4))
– Madde 22(3): Eğer failin öngördüğü neticeyi istememesi hâlinde fakat neticenin meydana gelmesi hâlinde “bilinçli taksir” söz konusu olur ve bu durumda taksirli suç cezası birden yarısına kadar artırılır. Yani kural olarak cezada artış olabilecektir. (İlgili: TCK Md.22(3))
– Somut olayda mahkeme; sürücünün eylemini (ör. ışığı görmesine rağmen hızla geçmesi, öngörebileceği tehlikeyi bilerek oluşturması vb.) değerlendirerek bunu “bilinçli taksir” olarak nitelendirebilir veya nitelendirmeyebilir. (İlgili: TCK Md.22(3) ve Md.61 — temel cezanın belirlenmesinde somut olaya ilişkin değerlendirme kriterleri)
– Bilinçli taksir saptanırsa:
– TCK Md.22(3) uyarınca ceza artırılır (en fazla yarıya kadar).
– Ayrıca Madde 50(4) hükmü açıkça belirtir: “Bilinçli taksir halinde” hapis cezasının adlî para cezasına çevrilmesi kuralı uygulanmaz. Yani mahkeme hapis cezası verir ve bunu paraya çevirmeyebilir. (İlgili: TCK Md.22(3); TCK Md.50(4))

5) Hapis cezası yerine adlî para cezası (Madde 50 ve Madde 52) — ne zaman mümkün?
– Madde 50(1): Kısa süreli hapis cezaları (somut olarak Madde 61 ile belirlenecek) çeşitli seçenek yaptırımlara çevrilebilir; (a) adlî para cezası, vb. seçenekler sayılmıştır. (İlgili: TCK Md.50(1)(a) ve diğer bentler)
– Ancak Madde 50(4) uyarınca: “Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı halinde, Madde 50(1)(a) göre adlî para cezasına çevrilebilir. Ancak, bu hüküm bilinçli taksir halinde uygulanmaz.” Özetle:
– Eğer mahkeme taksirli yaralama için kısa süreli hapis (ör. Madde 89 kapsamındaki) verirse ve olaya ilişkin şartlar uygunsa hapis adlî para cezasına çevrilebilir; ama eğer olay “bilinçli taksir” ise bu çevirme yapılamaz. (İlgili: TCK Md.50(1) ve Md.50(4))

– Madde 52: Adlî para cezası nasıl hesaplanır?
– Adlî para cezası, mahkûmiyete hükmolunan tam gün sayısının, bir gün karşılığı adlî para miktarı ile çarpılması suretiyle hesaplanır (gün karşılığı miktar en az 100 TL ve en fazla 5.000 TL olarak belirtilmiş). (İlgili: TCK Md.52(1)-(2))
– Madde 61(8) ile adlî para cezası hesaplamasının gün üzerinden yapıldığı, belirleme sürecinde artırım/indirimlerin göz önünde tutulduğu vurgulanır. (İlgili: TCK Md.61(8))

– Örnek hesap (sadece mevzuattaki sayı aralıklarını kullanarak gösterim):
– Diyelim mahkeme TCK Md.89 gereğince 6 ay (180 gün) hapis cezasına hükmetti ve bu ceza adlî para cezasına çevrildi. Madde 52 uyarınca günlük adlî para en az 100 TL en fazla 5.000 TL olduğuna göre:
– En düşük tutar: 180 gün × 100 TL = 18.000 TL
– En yüksek tutar: 180 gün × 5.000 TL = 900.000 TL
– Bu hesap sadece teorik aralığı gösterir; mahkeme gün karşılığını (günlük miktarı) failin ekonomik ve şahsi durumuna göre takdir edecektir (Madde 52(2)). (İlgili: TCK Md.52)

6) Ceza tayininde hangi hususlar dikkate alınır? (Madde 61 ve Madde 62)
– TCK Madde 61: Hakim ceza tayininde suçu işleyiş biçimini, kullanılan araçları, zaman/yer, suça ilişkin zarar/tehlikenin ağırlığını, failin kusur derecesini, failin amaç ve saikini vs. göz önünde bulundurur ve temel cezayı bu çerçevede belirler. Bu değerlendirme sonucunda ceza üst/alt sınırlar arasında takdir edilir. (İlgili: TCK Md.61)
– Somut örnek: Kırmızı ışıkta küçük bir cadde ortamında, düşük hızla gelip hafif yaralanmaya neden olunması ile yüksek hızda, yoğun trafiğin olduğu saatte gelip yaralanmaya neden olunmasının ceza takdirinde farklı sonuçlara yol açacağı Madde 61 kapsamındaki değerlendirmeye örnektir. (İlgili: TCK Md.61)
– Madde 62: Takdiri indirim nedenleri — fail yararına olan sebepler (geçmişi, sosyal ilişkileri, duruşmadaki pişmanlık davranışları vs.) dikkate alınarak cezada indirim yapılabilir; fakat duruşmada mahkemeyi etkilemeye yönelik tavır ve davranışlar takdiri indirim nedeni olarak dikkate alınmaz. Madde 62(1) ayrıca indirim oranlarına dair genel bir düzen içerir. (İlgili: TCK Md.62)
– Somut örnek: Kaza anında anında müdahale edip mağdura yardım ederek pişmanlık gösteren bir failde cezada indirim olasılığı vardır (Madde 62). (İlgili: TCK Md.62)

7) Soruşturmanın başlaması ve şikâyet gerekliliği (Madde 89(5))
– Madde 89(5): “Taksirle yaralama suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır. Ancak, birinci fıkra kapsamına giren yaralama hariç, suçun bilinçli taksirle işlenmesi halinde şikâyet aranmaz.”
– Yani toplumda genel kural: mağdur şikâyet etmediği sürece (örneğin hafif yaralanmada) kamu davası açılmayabilir. Fakat eğer mahkeme olayı bilinçli taksir olarak değerlendirirse şikâyet aranmadan soruşturma/kovuşturma yapılır. (İlgili: TCK Md.89(5))

8) Özet ve olası sonuç çizgisi (sadece mevzuata dayanarak)
– Somut hâl (kırmızı ışıkta durmayıp bir kişiye çarpma, mağdur hafif yaralandı):
– Suç tipi: Taksirle yaralama (TCK Md.89(1)). (İlgili: TCK Md.89(1))
– Temel ceza: 3 ay — 1 yıl arası hapis veya adlî para cezası. (İlgili: TCK Md.89(1))
– Eğer mahkeme olayı “bilinçli taksir” sayarsa: ceza birden yarısına kadar artırılabilir (TCK Md.22(3)) ve hapis-paraya çevirme seçeneği sınırlandırılabilir (Madde 50(4)). (İlgili: TCK Md.22(3); TCK Md.50(4))
– Eğer bilinçli taksir yoksa ve mahkeme kısa süreli hapis verir ise bu ceza koşullar varsa adlî para cezasına çevrilebilir (TCK Md.50 ve Md.52). (İlgili: TCK Md.50; TCK Md.52)
– Soruşturma/kovuşturma genel olarak mağdurun şikâyetine bağlıdır (Madde 89(5)); mağdur şikâyetçi olmazsa kovuşturma açılmayabilir; ancak olay bilinçli taksir sayılırsa şikâyet şartı aranmaz. (İlgili: TCK Md.89(5))

9) Somut örnek senaryolar (maddelere dayalı, varsayım içeren örnekler)
– Örnek A — “Basit taksir, mağdur şikâyet eder veya mahkeme yine dava açarsa”:
– Mahkeme taksirli yaralama nedeniyle 6 ay hapis cezası (örnek) verir. Failin ekonomik durumu ve mahkemenin takdiriyle bu ceza adlî para cezasına çevrilebilir (TCK Md.50, Md.52). Adlî para hesabı: 180 gün × (mahkemenin takdir ettiği günlük miktar; 100–5.000 TL aralığında) → örneğin günlük 200 TL seçilirse 36.000 TL. (İlgili: TCK Md.50; TCK Md.52)
– Örnek B — “Bilinçli taksir” (ör: ışığı görüp bilerek hızlı geçme, yayayı fark edip bilerek tehlike yaratma):
– Mahkeme bilinçli taksiri kabul ederse Madde 22(3) gereği cezada artış yapılır; ayrıca Madde 50(4) uyarınca hapis cezasının adlî paraya çevrilmesi mümkün olmayabilir; dolayısıyla hapis hükmüyle sonuçlanma ihtimali artar. (İlgili: TCK Md.22(3); TCK Md.50(4))

10) Prosedürsel notlar (CMK’den ilgili başlıklar)
– Soruşturma ve kovuşturma süreci, mağdurun şikâyeti, savcının takdiri, hâkimin ceza tayini gibi süreçler CMK hükümlerine göre yürür. (İlgili: CMK genel hükümler; özel maddeler örneğin Madde 170 iddianame vs.; Madde 172 savcının takdir yetkisi vb. verildi.)
– Ayrıca eğer dava açılır ve mahkemece hüküm kurulursa Madde 61 ve 62’ye göre ceza artırma/indirim ve takdiri indirim hususları değerlendirilir. (İlgili: TCK Md.61; TCK Md.62)

Sonuç (kısa): Verilen maddelere göre, kırmızı ışıkta durmayıp bir kişiyi çarpıp onun hafif yaralanmasına neden olduysanız; hukuken “taksirle yaralama” (TCK Md.89(1)) söz konusudur. Temel ceza 3 ay–1 yıl hapis veya adlî para cezasıdır (TCK Md.89(1)). Eğer olay “bilinçli taksir” olarak değerlendirilirse ceza artar (TCK Md.22(3)) ve hapis cezasının adlî paraya çevrilmesi engellenebilir (TCK Md.50(4)). Diğer yandan mağdur şikâyetçi olmazsa (Madde 89(5)) soruşturma/kovuşturma başlamayabilir; ama bilinçli taksir halinde şikâyet aranmaz. Hapis cezası adlî paraya çevrilirse hesap Madde 52’ye göre yapılır (gün × günlük miktar; günlük 100–5.000 TL arasıdır). (İlgili: TCK Md.22; Md.50; Md.52; Md.61; Md.62; Md.89)

Uyarı: Buradaki değerlendirme yalnızca yukarıda verilen mevzuat maddelerine dayanmaktadır; olayın ayrıntıları (kaza anındaki hız, alkol/uyuşturucu, sürücünün davranışı, trafik ışığını görüp görmediği, mağdurun şikâyeti vs.) hukuki sonucu belirler. Kesin ve somut hukuki danışmanlık, delillerin değerlendirilmesi ve savunma stratejisi için bir ceza avukatına danışmanız gereklidir. (İlgili: TCK Md.61, Md.62; CMK usul hükümleri)

Amme Hizmeti Bilinci ve Toplumsal Fayda Gayesi

Vatandaşın en doğru hukuki bilgiye en kolay ve masrafsız bir şekilde ulaşmasını gaye edinen “Sanal Hukuki Danışman” kullanım politikasını da bu yönde inşa etmiş durumda. Her sorguda yüzbinlerce yapay zeka token’ı (jeton) harcayan sistem ne yazık ki tamamen ücretsiz olarak sunulamıyor. Fakat yeni kayıt olan kullanıcılara belirli miktarlarda ücretsiz sorgu kredisi otomatik olarak tanımlanıyor. Adli yardım kapsamında olan ve adli yardım kabul kararını İLETİŞİM kanallarından ileten kullanıcılara daha fazla sorgu kredisi tanımlanması da mümkün.

Sanal Hukuki Danışman’ı Nasıl Kullanabilirim?

İnternete bağlanabilen herhangi bir cihazınızın (Telefon, tablet, notebook PC, masaüstü PC gibi) olması yeterlidir. Aşağıdaki bağlantıya giderek hemen kullanmaya başlayabilirsiniz.

https://hukukidanisman.bilhos.com.tr/

Bilhos derlendi.