ABD ile Türkiye arasında süregelen savunma diplomasisi yeni bir aşamaya girdi. Washington ve Ankara, Türkiye’yi F-35 programına yeniden dahil edebilecek bir uzlaşma formülü üzerinde çalışıyor. İddialara göre Beyaz Saray, Pentagon ve Dışişleri koordinasyonunda yürütülen temaslar; 1,4 milyar dolarlık katkı payı, S-400 konusu ve dört farklı çözüm seçeneğini masaya getirdi.
S-400 sorunu belirleyici
Analizler, Türkiye’nin F-35 programına geri dönmesinin S-400 meselesine bağlı olduğunu vurguluyor. Buna göre Ankara’nın programla yeniden bütünleşebilmesi için söz konusu hava savunma sistemlerinin devre dışı bırakılması ya da elden çıkarılması gerekiyor. Bazı değerlendirmelerde ise Moskova’nın, savaşta kaybettiği S-400 bataryaları nedeniyle Türkiye’deki sistemleri geri alma isteği olduğu; Washington’un ise bunun Ukrayna savaşına avantaj sağlayacağı gerekçesiyle karşı çıkabileceği ifade ediliyor.
Üç kanaldan eşgüdümlü görüşmeler
Görüşmelerin, Beyaz Saray, Pentagon ve Dışişleri kanallarından eşzamanlı yürüdüğü belirtiliyor. Liderler arasındaki kişisel yakınlığın müzakerelere ivme kazandırdığı, önümüzdeki dönemde kapsamlı bir uzlaşma sağlanabileceği değerlendirmeleri kulislere yansıyor.
Washington için stratejik kazanç
Analistler, Türkiye’nin F-35 filosuna dönmesinin sadece Ankara için değil, Washington ve NATO için de somut stratejik avantajlar sağlayacağını söylüyor. Türk F-35’lerinin İran sınırına beşinci nesil konuşlandırma imkânı sunacağı, NATO ağları üzerinden kara ve deniz hedefleri için operasyon kabiliyeti güçlendireceği; Karadeniz’de ise Rus donanmasına karşı caydırıcılık oluşturabileceği öne sürülüyor.
Masadaki dört seçenek
ABD tarafında değerlendirildiği iddia edilen başlıca seçenekler şöyle sıralanıyor:
- Üçüncü ülkeye satış: S-400’lerin Hindistan veya başka bir ülke üzerinden transferi; ancak bunun için Rusya’nın onayı gerekiyor.
- Devre dışı bırakma: Sistemlerin tamamen pasifleştirilmesi; maliyeti yüksek olmakla birlikte NATO güvenliği açısından en güvenilir çözüm olarak görülüyor.
- Üs transferi: Sistemlerin İncirlik Hava Üssü’ne taşınması ve ABD kontrolüne verilmesi ihtimali; bu seçeneğe Moskova’nın güçlü itirazları olacağı belirtiliyor.
- Geri satış: S-400’lerin Rusya’ya iadesi veya Moskova’ya geri satılması seçeneği; diplomatik ve teknik zorluklar barındırıyor.
Sonuç ve izlenen yol
Görüşmelerin seyri, hem teknik detaylar hem de jeopolitik dengeler nedeniyle karmaşık. Ancak şu açık: F-35 meselesinde ileriye dönük adımlar atılabilmesi için S-400 sorununda bir çözüme ulaşılması gerekiyor. Önümüzdeki aylarda yürütülecek diplomatik ve askeri temaslar, bu seçenekler arasından hangisinin uygulanabilir olduğunu netleştirecek.
