Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Valday Tartışma Kulübü’nde gerçekleştirdiği konuşmada ünlü Rus şair Aleksandr Puşkin’in “Borodino Yıldönümü” adlı şiirini seslendirdi. Bu olay, Ukrayna’da Puşkin ve Gogol kitaplarının yakılmasıyla birlikte iki ülke arasında yeni bir kültürel gerilim yarattı. Tarih, kitapların politik öfkenin kurbanı olduğu birçok örnekle doludur. İşte savaşan tarafların öfkesinin kültürü nasıl etkilediğine dair bir derleme:
SEMBOLİK ŞİİRİN OKUNMASI
Putin, Soçi’de düzenlenen Valday Tartışma Kulübü toplantısında konuşmasına Puşkin’in 1831 yılında yazdığı “Borodino Yıldönümü” şiiriyle başladı. Şiiri okurken, “Masamda her zaman bir Puşkin cildi bulunur, bana sanki ‘Valday’a şiir kitabımı al, oku’ dedi” ifadelerini kullandı. Şiir, 1812’de Napolyon ordusuna karşı verilen Borodino Muharebesi’ni anmakta ve Rusya’daki ulusalcılığın en tanınmış metinlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
PUŞKİN VE GOGOL’ÜN YAKILMASI
Putin’in şiir okumasının hemen ardından, Ukrayna’nın çeşitli şehirlerinde Puşkin ve Nikolay Gogol’ün eserlerinin yakılması, iki ülke arasındaki çatışmanın kültürel boyutunu gözler önüne serdi. Medya raporlarına göre, Ukrayna’daki kitap yakma olayları, sosyal medyada hükümet yetkilileri tarafından teşvik edildi. Kiev ve Harkiv’de bazı kitabevlerinin önünde Puşkin tabelaları ve rafları söküldü.
TARİHSEL KİTAP YAKMA ÖRNEKLERİ
Kitap yakma eylemi, politik çatışmaların bir parçası olarak ilk kez gerçekleşmiyor. Kültür tarihindeki “sembolik şiddetin en radikal biçimi” olarak adlandırılan bu eylem, tarihte sıkça örneklerine rastlanmaktadır. 10 Mayıs 1933’te Almanya’da Naziler, “Alman olmayan ruh” taşıdığı iddia edilen Albert Einstein, Sigmund Freud ve Karl Marx gibi yazarların eserlerini Berlin meydanlarında yok etti. Ayrıca, Hristiyanlığın erken dönemlerinde Efes’te, “sihir kitapları” olarak adlandırılan bilimsel ve felsefi metinler de kamu önünde imha edildi.
TARİHİ KİTAP YAKMALAR
Tarihteki kitap yakma eylemlerine örnekler arasında M.Ö. 213’te Çin’de Qin Hanedanı’nın Konfüçyüsçü metinleri yakması, 1497’de Floransa’da Giralmo Savonarola’nın “Vanities Yakma” törenleri ve 1562’de Yucatán’da Maya kodekslerinin İspanyol rahiplerce yok edilmesi yer almaktadır. Modern çağda ise ulusal ve kimlik çatışmalarıyla birlikte kitap yakma olayları yeniden gündeme geldi. Örneğin, 1981’de Sri Lanka’da Jaffna Halk Kütüphanesi yakılarak 97 bin kitap yok oldu. 1992’de Bosna Savaşı sırasında Saraybosna Ulusal Kütüphanesi Sırplar tarafından tahrip edildi ve 1,5 milyon eser kül oldu. 2015’te radikal dinci DEAŞ, Musul Üniversitesi Kütüphanesi’ni yok ederek birçok el yazması ve arkeolojik eseri imha etti.
DÜŞÜNCE VE HATIRANIN ÖLMESİ
Konu hakkında yorum yapan kültür sosyoloğu Elena Morozova, “Kitap yakmak, yalnızca düşünceyi değil, hatırayı da öldürüyor. Puşkin kitaplarının yakılması, savaşın kültürel cephede de sürdüğünün bir göstergesidir” şeklinde ifadelerde bulundu.
Kaynak: Web Özel
