Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Deniz Bilimleri Enstitüsü tarafından yürütülen projeyle, 5 ülkenin işbirliğiyle Karadeniz’in dijital ikizi geliştirildi. Bu proje, Avrupa Birliği destekli “Karadeniz’de Dirençli Ekosistemlerde Mavi Büyüme Gelişimi için Araştırma ve İnovasyon Projesi” ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından destekleniyor.
ODTÜ ve 30’dan fazla ulusal ve uluslararası ortağın katkısıyla oluşturulan sistem, denizlerdeki çevresel değişimlerin, iklim senaryolarının ve insan faaliyetlerinin etkilerini simüle ederek karar vericilere rehberlik edecek.
Dijital İkizin Hazırlanma Süreci
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu, dijital ikizin, karada ve denizlerde belirlenen bölgelerde verileri bir araya getiren sayısal bir model olduğunu belirtti. Karadeniz için geliştirilen bu model, doğanın bütünleşik dijital yansıması olarak işlev görecek.
Salihoğlu, “Denizin dijital ikizi ile elimizdeki tüm bilimsel verileri amaca uygun, kullanılabilir bir yapıya dönüştürüyoruz. Bu verilerle denizlerin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini yansıtan bir model oluşturuyoruz. Model üzerinden farklı senaryoları test ederek, iklim değişikliğinden balıkçılığa, kirlilikten enerji yatırımlarına kadar birçok etkiyi önceden değerlendirebiliyoruz.” dedi.
Karadeniz’in dijital ikizi, 2050 yılına kadar sürdürülebilir deniz kullanımı hedefiyle geliştirildi. Yapılan senaryolarla bölgesel kalkınmanın ekosistemle nasıl dengelenebileceği de test ediliyor.
Sistem, birçok farklı bilimsel modelin entegrasyonunu sağlayarak, iklim senaryoları, biyokimyasal ve ekolojik modeller ile balıkçılık etkisi modellerini kapsıyor. Ayrıca, bu modeller yapay zeka teknikleriyle desteklenerek daha hassas karar mekanizmaları oluşturuluyor.
Sistem sadece bilimsel değil, aynı zamanda yönetsel bir araç olarak da işlev görüyor. Bu sayede karar vericiler, denizlerdeki ekosistem üzerindeki baskıları ve ekonomik sonuçları aynı anda değerlendirebiliyor.
Türkiye kıyılarında kültür balıkçılığı ve mavi biyoteknolojinin yaygın olduğunu belirten Salihoğlu, “Ülkenin kuzey kıyılarında rüzgar enerjisi, doğusunda yetiştiricilik ve turizm, kuzeybatısında ise turizm ve güvenlik sektörleri öne çıkıyor. Bu sistem, bu tür ekonomik faaliyetlerin hangi koşullarda ekosisteme zarar vermeden yapılabileceğini test ediyor. İlk kez bu kadar ileriye dönük, bilim temelli öngörüler elde ettik.” şeklinde değerlendirdi.
5 Ülkede 7 Laboratuvar Kuruldu
Salihoğlu, Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Moldova ve Ukrayna’dan 30 kurumun projeye katıldığını ve ülkelerin kıyı önceliklerine göre özgün senaryolar geliştirildiğini aktardı. “Karadeniz genelinde, Türkiye’de İstanbul ve Sinop olmak üzere iki, Bulgaristan’da iki, Romanya, Moldova ve Ukrayna’da birer olmak üzere toplamda 7 laboratuvar kuruldu. Bu laboratuvarlar sayesinde çevresel verilerin yanı sıra sosyoekonomik eğilimler de izlenebiliyor.” dedi.
Karadeniz’in dijital ikiz sistemi, ekim itibarıyla halka açılacak. Geliştirilen kullanıcı dostu portal sayesinde kamu kurumları, akademisyenler ve ilgili sektör temsilcileri kendi senaryolarını sisteme girerek iklim değişikliği, plastik kirliliği, balıkçılık, enerji yatırımları ve turizm gibi başlıklardaki etkileri görselleştirebilecek. Bu kapsamda, Karadeniz için geliştirilen dijital ikiz, yalnızca bölgesel değil, Avrupa ölçeğinde de örnek bir sürdürülebilir deniz yönetimi modeli sunuyor.
Salihoğlu, sistemin Avrupa’da bu kapsamda oluşturulan ilk dijital deniz ikizi olduğunu vurgulayarak, “Sektörel etkileri hesaba katan, yapay zeka destekli sistem, mavi ekonomi ve doğanın korunması için öncü olacak. Bu tür projeler diğer denizlerde de yaygınlaşacak.” ifadelerini kullandı.
