Türk Dünyasının önemli şahsiyetlerinden biri olan İsmail Bey Gaspıralı, Ankara ATO Congresium’da düzenlenen anma ve belgesel ilk gösterim programıyla anıldı.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, törende yaptığı konuşmada Gaspıralı’nın Türk dünyasının fikir ve mücadele hayatına damga vurduğunu, onun sadece bir yayıncı değil, aynı zamanda eğitim, siyaset ve düşünce alanında da büyük bir öncü olduğunu vurguladı. Ersoy, “İsmail Bey Gaspıralı, kendine belirlediği nihai amaç olan ‘Dilde, Fikirde, İşte Birlik’ şiarını gerçekleştirmiş bir insandır.” dedi.
Gaspıralı’nın yalnızca bir fikir adamı değil, aynı zamanda büyük bir lider olduğunu da ifade eden Ersoy, onun çarlık rejiminin baskı ve zulüm yönetimi altında gerçekleştirdiği başarıları hatırlattı. Ersoy, “Bu dönemde, millî ve manevi fikirleri dile getirmenin bedeli, çoğunlukla ölümle sonuçlanıyordu. Ancak Gaspıralı, bu fikirleri eyleme, esere ve hizmete dönüştürebildi.” sözleriyle Gaspıralı’nın cesaretine dikkat çekti.
Gençlik Yıllarından Mücadeleye
Bakan Ersoy, Gaspıralı’nın genç yaşta karşılaştığı zorlukları vurgulayarak, Moskova’daki Slavcılık ve Rusçuluk akımlarının en yoğun döneminde kimliği nedeniyle ötekileştirildiğini belirtti. Ersoy, “Onlu yaşlarının ortalarına gelmeden, askeri eğitim aldığı Varonej ve Moskova’da, ötekileştirmenin ne demek olduğunu bizzat yaşamıştı.” dedi.
16 yaşında Osmanlı ordusuna katılmak için İstanbul’a gitmeye çalıştığını ancak yakalandığını hatırlatan Ersoy, bu olayın Gaspıralı’nın hayatında bir dönüm noktası olduğunu kaydetti.
Gaspıralı’nın mücadelesinin yalnızca doğduğu topraklarla sınırlı olmadığını ifade eden Ersoy, “Onun hedefi, ateş çemberine alınmış koca Türk dünyasıydı.” dedi.
Türk Dilinin Birleştirici Gücü: Gaspıralı
Bakan Ersoy, Gaspıralı’nın en büyük mücadelesinin Türk dili olduğunu vurgulayarak, “Türk dünyasının fikrî zincirlerden kurtulması için ortak bir dil aracılığıyla haberdar olması gerektiğine inanıyordu.” dedi. Ersoy, Tercüman Gazetesi’nin bu inanmışlığın bir sonucu olduğunu belirtti.
Gaspıralı’nın, gazetenin bütün Türk dünyasına ulaşabilmesi için yaşadığı zorlukları da hatırlatan Ersoy, onun kadınlar ve çocuklar için de yayınlar yaptığını ifade etti. “Tek bir adam, koca bir devletle mücadele etmiş ve galip gelmiştir.” diyen Ersoy, Gaspıralı’nın Anadolu Türkçesiyle milyonlara ulaştığını vurguladı.
Ersoy, Gaspıralı’nın Türk dili ve kültür mücadelesini de hatırlatarak, dönemin misyonerleriyle verdiği mücadeleye dikkat çekti.
Cedid Mektepleri ve Eğitim Reformu
Ersoy, Gaspıralı’nın mücadelesinin yalnızca yayıncılıkla sınırlı olmadığını, onun geleceği inşa etmeye odaklandığını belirtti. “İsmail Bey, Türkçe bir eğitimle çocukların kendi değerlerini öğrenebileceği bir eğitim hareketi başlattı.” dedi.
Bakan Ersoy, 1884’te açılan ilk Cedid mektebinden 1914’e kadar yaklaşık 5 bin okulun Türk çocuklarını çağdaş bir eğitimle yetiştirdiğini hatırlattı. Ayrıca, Gaspıralı’nın bu okullardan yetişen nesillerin Stalin rejiminin baskılarına rağmen Türk dünyasının kimlik ve hafızasını ayakta tuttuğunu vurguladı.
Siyasi Mücadelesi ve Eserleri
Gaspıralı’nın siyasi hayatına da değinen Ersoy, onun belediye başkanlığından Müslüman İttifakı Partisi’nin kuruluşuna kadar olan mücadelesini hatırlattı. Gaspıralı’nın 38 kitap ve yüzlerce makale bıraktığını belirten Ersoy, onun güçlü kaleminin bir nişanesi olduğunu ifade etti.
Bakan Ersoy, Gaspıralı’nın hayatta sığdırdığı farklı uğraşların büyüklüğüne dikkat çekerek, “Yaşadığı dönemde İsmail Bey’in belirlediği hedefler, o günün şartlarında akıl kârı gözükmüyordu. Ancak Türk milletinin en büyük gururlarından biridir.” dedi.
Ersoy, konuşmasının sonunda Gaspıralı’nın Türk dünyasının ortak sorumluluğu olduğunu vurgulayarak, “İsmail Bey Gaspıralı, bütün Türk dünyasının omuzlaması gereken bir vefa borcunun hatırlatıcısıdır.” dedi.
Türk Dünyası Parlamenterler Vakfı Başkanı Dr. Abdullah Çalışkan da törende yaptığı konuşmada, Gaspıralı’nın mücadelesinin bugüne ışık tuttuğunu belirtti. Çalışkan, Gaspıralı’nın “Dilde, fikirde, işte birlik” idealinin hâlâ güncelliğini koruduğunu vurguladı.
