iRobot’un Kısa Yükselişi ve Uzun Düşüşü: Roomba’nın Ardındaki Şirket Nasıl İflasa Sürüklendi?

35 Yıllık Yolculuğun Sonu: iRobot İflas Korumasına Girdi

Mobilyaların etrafında yolunu bulmayı öğrenen elektrikli süpürge fikri, bir dönemin teknoloji hayalini temsil ediyordu. 1990 yılında Massachusetts, Bedford’da MIT’li robotikçi Rodney Brooks ve öğrencileri Colin Angle ile Helen Greiner tarafından kurulan iRobot, Pazar günü ABD’de Chapter 11 iflas koruması başvurusunda bulunarak yaklaşık 35 yıllık bağımsız serüvenine fiilen nokta koydu. Şirketin geleceği artık ağırlıklı olarak Çinli tedarikçisi ve kreditörünün elinde.

Laboratuvardan Oturma Odasına: Roomba’nın Doğuşu

MIT Bilgisayar Bilimi ve Yapay Zekâ Laboratuvarı’nın kurucu direktörü olan Brooks, 1980’lerde basit canlıların karmaşık davranışları üzerine yaptığı gözlemlerle robotik alanında ezber bozan fikirler geliştirdi. Bu fikirler, 1990’da kurulan iRobot’la birlikte ticari ürüne dönüştü ve şirket tarih boyunca 50 milyondan fazla robot sattı.

2002’de piyasaya çıkan Roomba, yalnızca bir robot süpürge olmaktan çıkıp kategori ötesi bir teknoloji ikonu haline geldi. Roomba, hem bir fiil gibi kullanılan marka adına dönüştü hem de internette sayısız meme ve üzerinde gezen kedilerle hatırlanan popüler bir kültür nesnesi oldu.

Sermaye Akını ve “Robot Neslinin” Finansörü Olma Hayali

Başarı, kısa sürede yatırımcıların ilgisini çekti. iRobot, aralarında The Carlyle Group’un da bulunduğu yatırımcılardan toplam 38 milyon dolar sermaye topladı. 2005’te gerçekleşen halka arzda ise şirket, 103,2 milyon dolar gelir elde etti.

2015 yılına gelindiğinde iRobot o kadar güçlenmişti ki, kendi girişim sermayesi kolunu kurduğunu açıkladı. Plan; her yıl 10’a kadar robotik girişimine, 100 bin ile 2 milyon dolar arasında değişen tohum ve Seri A yatırımı yapmaktı. Bu hamle, iRobot’un sadece ürün satan bir şirket değil, bir sonraki robotik kuşağı finanse eden oyuncu olma iddiasını simgeliyordu.

Amazon Anlaşması: Masaldan Kâbusa Dönüşen Satın Alma

iRobot için kaderi değiştirecek gibi görünen gelişme 2022 yılında geldi. Amazon, şirketi 1,7 milyar dolar karşılığında satın almak üzere anlaşmaya vardı. Bu satın alma, gerçekleşseydi Amazon’un tarihindeki dördüncü en büyük satın alma olacaktı.

Kurucu ortak ve uzun yıllar CEO koltuğunda oturan Colin Angle, yapılan duyuruda “yenilikçi ve pratik ürünler yaratma” misyonunu Amazon çatısı altında sürdürmekten söz ediyor, anlaşmayı ekip için “daha iyi bir yuva” olarak tarif ediyordu. Pek çok gözlemciye göre bu, MIT çıkışlı bir girişimin dev teknoloji imparatorluğuna onurlu vedası olacaktı.

Avrupa’dan Gelen Fren: Düzenleyici Duvarına Çarpan Satın Alma

Ancak Avrupa Birliği rekabet otoriteleri bu masalın sonunu değiştirdi. Düzenleyiciler, Amazon’un iRobot’u alması halinde pazar gücünü kötüye kullanabileceği, rakip robot süpürge üreticilerinin Amazon pazar yerine erişimini kısıtlayabileceği veya dezavantajlı hale getirebileceği endişesini taşıyordu.

Artan baskı ve olası vetolar karşısında Amazon ve iRobot, Ocak 2024’te anlaşmayı karşılıklı olarak sonlandırdı. Amazon, fesih kapsamında 94 milyon dolar tazminat ödedi ve masadan kalktı. Ardından Colin Angle istifa etti, iRobot hisseleri sert düşüş yaşadı ve şirket iş gücünün yüzde 31’ini işten çıkardı.

Yavaş Çöküş: Rekabet, Tedarik Zinciri Krizi ve Borç Sarmalı

Amazon anlaşmasının iptalinden sonra yaşananlar bir anda değil, tam anlamıyla yavaş çekimde bir çöküş oldu. Aslında şirketin mali performansı zaten 2021’den bu yana baskı altındaydı. Küresel tedarik zinciri sorunları maliyetleri yükseltirken, Çinli üreticiler pazarı daha ucuz robot süpürgelerle doldurdu ve iRobot’un marjlarını eritti.

2023’te The Carlyle Group, şirkete 200 milyon dolarlık finansman sağlayarak geçici bir nefes aldırdı. Ancak bu borç, iRobot’un gidişatını kalıcı olarak değiştirmekten çok, kaçınılmaz olanı erteleyen bir can simidi işlevi gördü. Carlyle, bu krediyi 2025’in sonlarında elden çıkararak iRobot’tan fiilen uzaklaştı.

Kontrol El Değiştiriyor: Shenzhen PICEA Dönemi

Bugün gelinen noktada, iRobot’un bildiğimiz haliyle bağımsız şirket olarak varlığı sona ermiş durumda. Şirketin başlıca tedarikçisi ve kreditörü olan Shenzhen PICEA Robotics, iflas süreci sonunda yeniden yapılandırılmış iRobot’un kontrolünü devralacak.

Şirketin yayımladığı açıklamaya göre hazırlanan yeniden yapılandırma planı, iRobot’un bir faal işletme olarak yola devam etmesini öngörüyor. Plan, iRobot’un:

• Uygulama işlevlerinde kesinti yaşanmamasını,
• Müşteri programları ve sadakat yapılarının sürdürülmesini,
• Küresel iş ortaklıkları ve tedarik zinciri ilişkilerinin korunmasını,
• Mevcut ürünler için destek hizmetlerinin devamını

hedefliyor.

Çalışanlar ve Tedarikçiler İçin Verilen Sözler

iRobot, mahkeme gözetimindeki bu süreçte çalışanlarına olan yükümlülüklerini yerine getireceğini ve tedarikçiler ile diğer alacaklılara borçların tam ve zamanında ödenmesi için çalışacağını duyurdu.

Roomba Sahipleri İçin Ne Anlama Geliyor?

Kısa vadede, şirketin açıklamasına göre mevcut iRobot ürünleri ve Roomba’lar normal şekilde çalışmaya devam edecek. Ancak iflas sürecinin doğası gereği belirsizlik büyük. Tedarikçilerin tavrı, yeniden yapılandırmanın planlandığı gibi ilerleyip ilerlemeyeceği ve şirketin nihayetinde ayakta kalıp kalamayacağı hâlâ soru işareti.

Uzmanların değerlendirmesine göre, en kötü senaryoda bile Roomba sahiplerinin evindeki cihazlar tamamen işlevsiz hale gelmeyecek. Çünkü:

• Cihaz üzerindeki fiziksel kontrol tuşları çalışmaya devam edecek,
• Kullanıcılar Roomba’ya elle başlatma komutunu verebilecek,
• “Evine dön” gibi temel işlevler, bulut bağlantısı olmadan da sürdürülebilecek.

Tehlikede Olan: “Geleceği Andıran” Akıllı Özellikler

Asıl risk altında olan, Roomba’yı sıradan bir süpürgeden ayıran akıllı ve bulut tabanlı özellikler. Olası bir tam çöküş ve bulut hizmetlerinin devre dışı kalması durumunda kullanıcılar şunları kaybedebilir:

• Mobil uygulama üzerinden zamanlama yapma özelliği,
• Harita üzerinden belirli odaları veya bölgeleri seçerek temizlik yaptırma,
• Akıllı asistanlar üzerinden verilen sesli komutlar (örneğin oturma odasında uzanırken “şu odayı temizle” demek),
• Ev içi haritalama ve kişiselleştirilmiş temizlik senaryoları.

iRobot’un iflas koruması kapsamındaki yeni dönemi, Roomba’nın bir teknoloji simgesi olmaktan çıkıp yalnızca dayanıklı bir ev aletine dönüşüp dönüşmeyeceğini de belirleyecek. Şirket, resmi açıklamalarında her ne kadar kesintisiz destek sözü verse de, teknoloji tarihinin bu önemli markası için önümüzdeki dönem belirsiz ve zorlu görünmeye devam ediyor.