Çorum’daki Hattuşa kazılarında, Hitit İmparatorluğu‘na dair yeni bir kayıp dil keşfedildi. Bu daha önce bilinmeyen dile ‘Kalaşmaca’ adı verildi. Son zamanlarda Türkiye’de gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalar, kaybolmuş antik dillerin peşine düşüyor. Bu dillerin tarihten nasıl silindiği merak edilirken, Anadolu’nun yerel dilleri olup olmadığı da uluslararası arkeoloji camiasında tartışmalara yol açıyor. Özellikle Batı Anadolu’daki antik medeniyetlere dair elde edilen yeni bulgular, Yunanistan’daki medya organlarında ‘Grek kültürü gün yüzüne çıkarılıyor’ şeklinde yansıtılıyor. Arkeoloji uzmanları ise bu sorulara farklı açılardan yanıt arıyor. İşte uzmanların gözünden bu tartışmalara dair dikkat çekici noktalar:
KIYASLAYACAK BULGU GEREKLİ
Arkeoloji uzmanı Prof. Dr. Celal Şimşek, Anadolu’daki kayıp dillerin alfabesi bilinen dillerle kıyaslanacak bulguların eksik olması nedeniyle çözülemekte zorlandığını belirtiyor. Yeni keşfedilen dillerin Anadolu’nun yerli halklarına ait olduğunun altını çizen Şimşek, konuya ilişkin şu değerlendirmelerde bulundu:
“Anadolu’da geçmiş medeniyetlere ait pek çok kayıp dil mevcut. Örneğin, Lidya medeniyetinin Lidce dili, Karya’nın Karca dili ve Frigya’nın Frigce dili gibi. Bu medeniyetler Anadolu’nun yerel halklarına aittir; dilleri keşfedilmiş olsa da henüz okunmamaktadır. Bu dilleri anlayabilmemiz için bize bir bilungial şablon gerekiyor. Örneğin, Hatti diline ait metinleri Antik Mısır diline ait Kadeş Anlaşması ile kıyaslayabildiğimiz için bu dilde bilgi sahibiyiz.
YERLİ HALKLARIN DİLLERİ
“Anadolu dillerinin Anadolu toprakları dışındaki eski dillere atfedilmesi bilimsel açıdan yanlıştır. Milet gibi Batı Anadolu dilleri o bölgenin dilleridir. Lidya’nın dili de Batı Anadolu halklarının dilidir; Göbeklitepe ve Karahantepe’deki eserler ise Mezopotamya halklarına aittir. Örneğin Denizli’deki Laodikeia kazılarında bizler Grek eserlerin ve dokunun altına inerek Milattan Önce 5 bin 500 yılına kadar uzanan bir geçmişe ulaştık. Yani bu bölge, Anadolu halklarının yerleşim alanıdır ve sonradan başka medeniyetler buraya gelmiştir.
HAKİM DİL YAYILIR
Arkeoloji uzmanı Prof. Dr. Mehmet Celal Özdoğan, antik dönemde günümüzün ulusal sınırlarının mevcut olmadığını ve dillerin ortak kültürleri paylaşan bölgelerin lisanı olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor. Bu dillerin hakim kültürün ana dili içerisinde eridiğini belirten Özdoğan, şu noktaları vurguluyor:
“Örneğin İngilizce, küresel ölçekte yaygın bir dildir ancak her bölgede farklı varyantları oluşmuştur. Bir Amerikalı ile İngiliz, aynı dili konuşsalar da çoğu zaman birbirlerini anlamakta zorlanırlar. Anadolu’da da Türkçe hakim dildir, ancak batı ve doğu lehçeleri birbirinden oldukça farklıdır. Antik dillerin erimesinin başlıca nedeni, Anadolu’ya sonradan gelen ve üst kültüre dönüşen medeniyetlerin dillerinin varlığıdır. Bir dil hakim medeniyetin dili haline gelirse, ticaret dili olursa kaybolmaz. Örneğin Luvice, Anadolu tarihindeki temel halk dillerinden biridir; ancak hakim medeniyet geldiğinde çeşitli sebeplerden dolayı erimiştir. Avrupa’da da kaybolan pek çok dil bulunmaktadır. Dil, günlük hayatta kullanılmadığında unutulmaya mahkumdur.”
ORTAK KÜLTÜRÜN DİLLERİ
“Bu dillerin Anadolu mu yoksa Grek kültürünün dili mi olduğu üzerine yapılan tartışmalar, bilimsel değil, daha çok politik bir tartışmadır. Batı Anadolu’daki bir dil, o bölgedeki halkların ortak kültür dili olmuştur ve bahsedilen dönem, günümüz Yunanistan’ı ile Batı Anadolu’nun iç içe olduğu bir dönemi kapsamaktadır. Dolayısıyla aslında bu diller Ege kültürünün dilidir. Mezopotamya’da keşfedilen bir dili Suriye ya da Türkiye olarak nasıl ayırabiliriz ki? Antik dönemde bu bölge ortak bir kültüre sahipti ve günümüz sınırları yoktu.
